امکان سنجی تعمیم ادله وجوب تعلم به احکام غیر الزامی

سلیم زاده, حسین; بهادرزایی, علی

doi:10.52547/muf.2024.1909.1151

امکان سنجی تعمیم ادله وجوب تعلم به احکام غیر الزامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم

² استاد حوزه علمیه قم

10.52547/muf.2024.1909.1151

چکیده

تمرکز مسائل کتاب اجتهاد و تقلید بر احکام الزامی باعث شده برخی چالش‌های مهم دیگر این باب که مرتبط به احکام غیر الزامی‌ هستند از منظر فقه پژوهان دور بمانند. «وجوب یا عدم وجوب تعلّم احکام غیر الزامی» سوالی در این چارچوب است که پاسخ به آن جز با تنقیح و ارزیابی برخی مسائل بنیادین اجتهاد و تقلید امکان‌پذیر نیست. برای دستیابی به این هدف در تعامل با مدرکات عقلی، دریافت‌های فطری، مستندات نقلی و سیره‌های عقلایی یا متشرعه بعد از روشن کردن دلیل وجوب تعلّم احکام الزامی باید بررسی کرد آیا این ادله قابلیت تعمیم به احکام غیر الزامی را دارند یا خیر؟ برآیند پژوهش حاضر بر اساس روش توصیفی تحلیلی و با مطالعات کتابخانه‌ای این است که اصلی‌ترین ادله وجوب تعلّمِ احکام الزامی دفع ضرر محتمل، تحصیل اغراض شارع، بناء عقلا و ادله نقلی‌اند. از میان این ادله هم دلیل دوم، یعنی وجوب تحصیل اغراض شارع، با اصلاحات و تغییراتی می‌تواند وجوب اجتهاد در احکام غیر الزامی را اثبات کند اما هیچ یک بر وجوب تقلید در این احکام دلالت ندارند؛ پس اجتهاد در احکام یاد شده واجب است اما تقلید لزومی ندارد. البته عدم وجوب تقلید در چند مصداق مواجه با استثناء شده: اول جایی که مکلّف احتمال ثبوت حکم الزامی بدهد، دوم صورتی که او بخواهد حکم غیر الزامی را به شرع نسبت دهد، سوم فرضی است که او قصد ترتّب آثار صحت را بکند، چهارم جایی که تبلیغ حکم غیر الزامی واجب شود و نهایتا هم حالتی که حکم غیر الزامی در معرض اندراس باشد.

کلیدواژه‌ها